Premia dla AKTywnych (PAKT). Wprowadzanie regulaminów pozwalających na wypłacanie dodatków projektowych w polskich instytucjach.
Przed rozpoczęciem Programu Ramowego Horyzont Europa, już z początkiem 2020 roku, ówczesne Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego (MNiSW) zainicjowało prace nad sformułowaniem wskazówek mających na celu zapewnienie polskim instytucjom wsparcia w wypracowaniu systemu dodatkowych wynagrodzeń projektowych. Wprowadzenie w jednostce odpowiedniego regulaminu pozwala bowiem na wypłacanie ze środków unijnych podwyższonych wynagrodzeń przy realizacji projektów programu Horyzont Europa. Niskie (zwłaszcza w stosunku do tzw. krajów UE 15) wynagrodzenia w projektach europejskich były w przeszłości jednym z najpoważniejszych problemów polskich beneficjentów. W trakcie uzgodnień, przykładowy regulamin wraz ze wskazówkami dla beneficjentów został podany do publicznej wiadomości oraz skonsultowany ze służbami Komisji Europejskiej. W wyniku tych konsultacji potwierdzono prawidłowość zasad zaproponowanych przez Ministerstwo w kontekście dostosowania systemów wynagrodzeń w polskich instytucjach do wymagań regulacji Horyzontu Europa.
Przedstawione przez Ministerstwo rozwiązanie zaproponowane zostało jako przykład, na bazie którego poszczególne instytucje, zgodne z ich specyfiką, mogą teraz opracować własne regulaminy zawierające rozwiązania szczegółowe i przepisy wykonawcze umożliwiające ich wdrożenie zgodne z procedurami i potrzebami konkretnego podmiotu. Materiał opracowany przez resort nauki służyć ma wsparciu polskich beneficjentów poprzez udostępnienie im w zwięzłej formie zasad i wymagań Komisji Europejskiej. Kwestie te ujęte są wprawdzie w dokumentach Horyzontu Europa (przede wszystkim w Annotated Model Grant Agreement), ale w formie rozproszonych informacji, które mogłyby wywoływać pewne wątpliwości co do możliwości i sposobu zaadaptowania ich do polskich warunków.
Materiał zaproponowany przez MNiSW (obecnie: MEiN) oraz uwagi do niego sformułowane przez służby Komisji Europejskiej znajdują się na stronie Ministerstwa Edukacji i Nauki.
Krajowy Punkt Kontaktowy (KPK) od początku aktywnie uczestniczył w opisanym powyżej procesie tworzenia wskazówek dla beneficjentów oraz ich konsultacji ze służbami Komisji Europejskiej. Ponadto, w ramach akcji informacyjnej zorganizowany został szereg spotkań dla beneficjentów, w trakcie których omawiane były zasady i przykłady zawarte w sformułowanym przez Ministerstwo materiale. Zarówno KPK, jak i Horyzontalne Punkty Kontaktowe (HPK) w 12 lokalizacjach w całej Polsce konsultują również, na prośbę poszczególnych uczelni i jednostek naukowych, robocze wersje regulaminów.
Pewna część instytucji wprowadziła już regulaminy w życie. Sądząc po liczbie zgłaszanych do KPK na bieżąco pytań, można również ocenić, że zainteresowanie tematem pozostaje na wysokim poziomie. Proces jest rozciągnięty w czasie, gdyż niektóre podmioty zaczynają intensywne prace nad regulaminem dopiero w momencie uzyskania pierwszego projektu z Horyzontu Europa (KPK nie rekomenduje takiej praktyki; zachęcamy, by działań tych nie odkładać, bo generuje to poważne trudności organizacyjne przy zarządzaniu projektem). Z informacji posiadanych przez KPK wynika również, że niektóre instytucje po zaimplementowaniu regulaminu i przetestowaniu systemu, zdecydowały się na wprowadzenie pewnych korekt, proces więc cały czas się toczy.
Należy podkreślić, że instytucje nie są zobowiązane, by informować Ministerstwo Edukacji i Nauki, KPK lub HPK o wdrożeniu regulaminu i finalnym kształcie jego zapisów, a tylko do niektórych z nich można dotrzeć za pośrednictwem stron internetowych. W efekcie ekspertom KPK nie jest znana ani liczba i nazwy instytucji, które wdrożyły regulaminy, ani też ostateczna treść większości z nich. W celu uzyskania informacji dotyczącej doświadczeń polskich podmiotów, które wdrożyły regulaminy wynagradzania projektowego, MEiN planuje w 2024 r. przeprowadzenie ankiety na ten temat.
Chociaż trudno określić w tej chwili, jak wiele polskich instytucji naukowych wprowadziło już regulaminy pozwalające na wypłacanie wyższych wynagrodzeń w projektach, statystyki dotyczące rezultatów osiągniętych w ciągu dwóch pierwszych lat trwania Horyzontu Europa są w tym względzie optymistyczne. Wynika z nich bowiem, że liczba projektów realizowanych przez polskich uczestników wzrosła w porównaniu z tym samym okresem Horyzontu 2020 o ok. 22%, zaś dofinansowanie dla nich o ok. 81%. Tak wysoki wzrost dofinansowania można z pewnością przypisać w znacznej części zwiększonym wynagrodzeniom projektowym wypłacanym w polskich instytucjach, z czego wynika, że pewna ich część wprowadziła regulaminy to umożliwiające. KPK będzie w dalszym ciągu obserwować ten trend i ma nadzieję, że będzie on nadal pozytywny.
Rosnącą tendencję w pozyskiwaniu środków z Horyzontu Europa potwierdza przykład Uniwersytetu Warszawskiego, który jest wiodącą uczelnią w Polsce, jeśli chodzi o udział w programach ramowych. Przez pierwsze dwa lata trwania programu Horyzont Europa Uniwersytet Warszawski uzyskał budżet przewyższający połowę środków uzyskanych w całym Horyzoncie 2020. Wzrost ten wynika w znacznym stopniu ze zwiększającej się aktywności i skuteczności pracowników uczelni w ubieganiu się o granty, ale z pewnością jest również rezultatem wprowadzenia regulaminu wynagradzania uzupełniającego, który obowiązuje w Uniwersytecie Warszawskim już od 2020 roku.
