Komisja Europejska przygotowała dokument „Impact of gender equality plans across the European Research Area”, który szczegółowo analizuje wpływ Planów Równości Płci (GEP) na Europejską Przestrzeń Badawczą. Jest to świetne źródło informacji dla instytucji wdrażających GEP, a także dla osób i organizacji aplikujących o środki z programu Horyzont Europa.
Dokument podpowiada, jak skutecznie monitorować i oceniać GEP, które stanowią jeden z kluczowych wymogów kwalifikowalności w tym programie. Proponowane przez Komisję Europejską wskaźniki dotyczą wdrażania GEP zarówno na poziomie unijnym, jak też krajowym i organizacyjnym.
Dlaczego monitorowanie GEP jest ważne?
Plany Równości Płci to nie tylko formalność w programie Horyzont Europa – to także realne narzędzie wspierające równość płci w badaniach i innowacjach (R&I). Dzięki wdrażaniu GEP organizacje mogą:
- spełniać wymogi programu Horyzont Europa – od 2022 roku istnieje obowiązek posiadania GEP przez instytucje publiczne, uczelnie i organizacje badawcze aplikujące do programu,
- budować bardziej inkluzywne środowiska pracy,
- ułatwiać rozwój karier wszystkim, niezależnie od płci.
Ale czy GEP działają tak, jak powinny?
Wspólne na poziomie europejskim monitorowanie postępów w tej dziedzinie nie tylko pokazuje efektywność GEP i ich wpływ na instytucje badawcze w całej Europie, ale także pozwala zrozumieć wyzwania i przyspiesza osiąganie celów równości płci w Europie.
Czego brakuje i co można poprawić?
Z dokumentu wynika, że obecnie brakuje spójnych wskaźników, które pozwoliłyby monitorować wdrażanie GEP na poziomie krajowym i unijnym. To duże wyzwanie, bo bez odpowiednich narzędzi trudno zmierzyć postępy i zidentyfikować obszary do poprawy. Komisja Europejska proponuje więc:
- stworzenie zestawu wskaźników i ram monitorowania, które będą ułatwiały ocenę zgodności z wymogami GEP,
- skupienie się na czterech obowiązkowych wymaganiach i pięciu rekomendowanych obszarach tematycznych, takich jak równowaga między życiem zawodowym a prywatnym czy walka z przemocą ze względu na płeć,
- uwzględnienie procesowych wskaźników, które pokażą, w jakim stopniu GEP są wdrażane przez beneficjentów i wnioskodawców programu Horyzont Europa.
Gdzie jesteśmy teraz?
Obecnie dane o równości płci w R&I w Europie pochodzą głównie z takich źródeł jak Eurostat, OECD, badanie MORE4 czy raporty She Figures, jednak nie obejmują one wdrażania GEP. W efekcie brakuje szczegółowych informacji na temat tego, jak instytucje radzą sobie z realizacją pięciu rekomendowanych obszarów tematycznych.
Co dalej?
Wskazówki dla praktyki wdrażania GEP z dokumentu Komisji Europejskiej są jasne:
- opracować wskaźniki i ramy monitorowania, które będą łatwe w obsłudze i nie stworzą dużego obciążenia administracyjnego,
- korzystać z już istniejących systemów monitorowania, zamiast tworzyć wszystko od nowa,
- wspierać instytucje R&I, dostarczając im narzędzi i wskazówek, które ułatwią wdrażanie i ocenę GEP.
Te kroki mają pomóc instytucjom w Europie skuteczniej wdrażać plany równości płci, co przyczyni się do budowy bardziej inkluzywnej i zrównoważonej przestrzeni badawczej.
Podsumowanie dla wnioskodawców i beneficjentów Horyzontu Europa
Monitorowanie Planu Równości Płci to krok, który może przynieść realne korzyści – nie tylko w ubieganiu się o projekt w ramach Horyzontu Europa, nie tylko organizacjom w konsorcjum projektowym, ale także dla całego sektora badawczego w Europie. Nowe wskaźniki i narzędzia ułatwią ocenę efektów wdrażanych planów, a tym samym przyczynią się do większej równości płci w nauce i innowacjach. GEP to inwestycja w lepsze, bardziej zrównoważone środowisko pracy.
Sugerowane przez Komisję Europejską wskaźniki monitorowania zostały przedstawione w poniższej tabeli.
| Sugerowane wskaźniki monitorowania wdrażania GEP na poziomie UE i krajowym w odniesieniu do wymogów obowiązkowych Komisji Europejskiej |
| Ogólne |
| 1. Liczba krajów, które przyjęły krajowe przepisy i polityki wspierające lub wymagające obowiązkowych GEP (w podziale na kraje) – wskaźnik pozwala ocenić, czy kraj przyjął przepisy wspierające lub wymagające od organizacji R&I wdrażania obowiązkowych GEP. |
| 2. Kiedy ustanowiono przepisy i polityki wspierające obowiązkowe GEP (w podziale na kraje) – wskaźnik mierzy okresy, w których państwa członkowskie wprowadziły przepisy wspierające obowiązkowe GEP (np. w ciągu ostatnich 12 miesięcy, 3 lat, 5 lat itd.). |
| Publiczny dokument i podnoszenie świadomości |
| 3. Liczba i odsetek organizacji z GEP (w podziale na kraje) – liczba organizacji R&I, które wdrożyły GEP spełniający wymogi programu Horyzont Europa. |
| 4. Liczba pracowników i studentów świadomych istnienia GEP w ich instytucji – wskaźnik mierzy świadomość pracowników i studentów na temat GEP, z podziałem na różne grupy personelu (np. kadra zarządzająca, badawcza). |
| Zasoby dedykowane |
| 5. Środki finansowe przeznaczone na wdrażanie GEP (roczne) – wskaźnik określa budżet przeznaczony przez organizację na wdrożenie GEP jako część całkowitego budżetu operacyjnego. |
| 6. Liczba i odsetek instytucji R&I posiadających dedykowane jednostki odpowiedzialne za wdrażanie GEP (w podziale na kraje) – wskaźnik mierzy liczbę instytucji z formalnymi jednostkami ds. wdrażania i monitorowania GEP. |
| Zbieranie i monitorowanie danych |
| 7. Istnienie danych z podziałem na płeć w organizacji na poziomie instytucjonalnym – wskaźnik mierzy, czy instytucje zbierają dane z podziałem na płeć dotyczące personelu i studentów. |
| 8. Liczba i odsetek instytucji R&I publikujących raporty monitorujące równość płci – wskaźnik określa liczbę organizacji publikujących coroczne raporty dotyczące równości płci. |
| 9. Istnienie narzędzi i procesów monitorowania umożliwiających zbieranie danych – wskaźnik sprawdza, czy instytucje wdrożyły narzędzia monitorowania, takie jak narzędzie ACT „Gender Equality Audit and Monitoring”. |
| Szkolenia i budowanie kompetencji |
| 10. Liczba wydarzeń szkoleniowych jako procent całkowitego personelu w instytucji R&I – wskaźnik mierzy liczbę szkoleń w stosunku do liczby pracowników. |
| 11. Liczba uczestników szkoleń jako procent całkowitej liczby pracowników w instytucji R&I – wskaźnik określa liczbę uczestników działań szkoleniowych według grup personelu (np. liderzy, badacze). |
| Sugerowane wskaźniki monitorowania wdrażania tematycznych obszarów GEP rekomendowanych przez Komisję Europejską |
| Ogólne |
| 1. Poziom uwzględnienia tematycznych obszarów w GEP (w podziale na kraje) – wskaźnik mierzy, w jakim stopniu pięć tematycznych obszarów jest włączonych do GEP. Nie bada liczby priorytetów, ale zakres pokrycia pięciu zalecanych obszarów tematycznych. |
| Równowaga między życiem zawodowym a prywatnym oraz kultura organizacyjna |
| 2. Liczba i odsetek organizacji R&I z istniejącymi politykami równowagi między życiem zawodowym a prywatnym (w podziale na kraje) – wskaźnik obejmuje obszary takie jak urlopy rodzicielskie, elastyczne godziny pracy, telepraca, opieka nad dziećmi. |
| 3. Liczba i odsetek instytucji z inicjatywami wspierającymi rodziców wracających do pracy po przerwie zawodowej – wskaźnik mierzy regulacje i inicjatywy wspierające rodziców i opiekunów w reintegracji zawodowej po urlopach związanych z opieką. |
| Przywództwo i podejmowanie decyzji |
| 4. Liczba i odsetek instytucji R&I oferujących polityki wspierające kobiety w obejmowaniu stanowisk przywódczych – wskaźnik obejmuje szkolenia, mentoring, kwoty. |
| 5. Liczba i odsetek instytucji R&I prowadzących szkolenia i działania zwiększające świadomość znaczenia płci wśród członków organów decyzyjnych. |
| Rekrutacja i rozwój kariery |
| 6. Odsetek instytucji R&I posiadających nagrodę HR Excellence in Research – nagroda uznaje polityki kadrowe danych instytucji za zgodne z zasadami Europejskiej Karty Naukowca. |
| 7. Odsetek kobiet na stanowiskach A, B i C (w podziale na kraje) – wskaźnik mierzy reprezentację kobiet na różnych poziomach kariery naukowej. |
| Wymiar płci w treści badań i nauczania |
| 8. Odsetek projektów Horyzontu Europa uwzględniających wymiar płci w treści badań – wskaźnik ocenia, w jakim stopniu projekty finansowane przez UE uwzględniają wymiar płci w badaniach. |
| 9. Liczba i odsetek instytucji R&I wdrażających środki wspierające uwzględnianie wymiaru płci w badaniach – wskaźnik obejmuje szkolenia, działania zwiększające świadomość oraz integrację tej tematyki w programach doktoranckich. |
| 10. Odsetek publikacji zawierających wymiar płci w treści (w podziale na kraje) – wskaźnik ocenia publikacje pod kątem odniesień do płci w tytułach i streszczeniach. |
| Środki przeciwko GBV (gender based violence), w tym molestowaniu seksualnemu |
| 11. Liczba i odsetek instytucji R&I uwzględniających środki przeciwko GBV w GEP (w podziale na kraje) – wskaźnik ocenia zakres, w jakim instytucje wdrażające GEP zajmują się problemem GBV. |
Linki do raportów Komisji Europejskiej:
- Raport o wpływie Planów Równości Płci (GEP) na Europejską Przestrzeń Badawczą,
- Dokument zawierający siedem analiz uzupełniających.
