Do czego może doprowadzić dezinformacja w sferze publicznej, pokazała w 2020 roku pandemia COVID-19. Aktualnie problem zagranicznej manipulacji i ingerencji informacyjnej (FIMI) jest szczególnie dotkliwy w miejscach konfliktów zbrojnych, m.in. w Ukrainie. Łukasiewicz – PORT, jako lider międzynarodowego konsorcjum, uzyskał dofinansowanie z programu Horyzontu Europa na realizację projektu mającego na celu opracowanie nowych sposobów przeciwdziałania manipulacji informacyjnej. Środki przeznaczone na realizację projektu to 3 mln euro.

Projekt SAUFEX (Secure Automated Unified Framework for Exchange) został powołany z inicjatywy amb. (ret.) Tomasza Chłonia z Centrum Diagnostyki Populacyjnej w Łukasiewicz – PORT. Konsorcjum tworzą Uniwersytet Warszawski, Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, a także organizacje akademickie, technologiczne i analityczne z Finlandii, Litwy oraz Niderlandów: Faktabaari, Debunk.org oraz DROG.

Sztuczna inteligencja w walce z fake newsami

Projekt zakłada stworzenie ujednoliconej bazy wiedzy o FIMI, a także ustanowienie specjalnych rad ds. odporności, które staną się organem doradczym dla przedstawicieli władz i organizacji pozarządowych, zapewniając zbiorowe podejście do zwalczania FIMI w krajach Unii Europejskiej. W ramach projektu zostaną zastosowane nowoczesne technologie sztucznej inteligencji (m.in. NLP, LLM, uczenie maszynowe, rozpoznawanie wzorców).

Dzięki zaproszeniu do współpracy ukraińskiej firmy Osavul, projektującej oprogramowanie służące przeciwdziałaniu dezinformacji w Ukrainie, skuteczność wykorzystywanych narzędzi oraz stworzonej bazy danych zostanie przetestowana także w sytuacji realnego zagrożenia atakami cybernetycznymi ze strony innego państwa, w trakcie konfliktu zbrojnego.

– Potencjalnie przełomowym aspektem wspólnej pracy będzie opracowanie protokołów do opisywania i unaoczniania FIMI i innych ataków hybrydowych w czasie rzeczywistym, co pozwoli na szybsze reagowanie i łagodzenie tych zagrożeń – wyjaśnia amb. (ret.) Tomasz Chłoń, koordynator projektu SAUFEX. – Może to mieć znaczący wpływ na odporność społeczeństw demokratycznych na te zagrożenia, a także na rozwój nowych produktów i usług, które będą miały wpływ na wykrywanie i przeciwdziałanie dezinformacji oraz FIMI – dodaje Tomasz Chłoń.

Projekt umożliwi proaktywne wykrywanie, analizę i przeciwdziałanie zagranicznym próbom podważenia procesów demokratycznych oraz lepsze zrozumienie taktyk, technik i procedur (TTP) związanych z tymi próbami.

Dezinformacja – czym to grozi?

Rozpowszechnianie fałszywych informacji może zagrażać zdrowiu populacji, czego przykładem była niechęć do szczepień przeciwko COVID-19 wywołana dezinformacją na temat używanych w tym celu preparatów. Doprowadziło to do alarmująco niskich wskaźników szczepień w niektórych regionach na świecie. Fałszywe twierdzenia podważyły zaufanie zarówno do wiedzy medycznej, jak i instytucji publicznych.

Dezinformacja może także przyczyniać się do rozprzestrzeniania się mowy nienawiści i propagandy w internecie. Zjawisko to podsyca podziały społeczne, jednocześnie zmniejszając zaufanie do instytucji publicznych – niezbędnego filaru każdej funkcjonującej demokracji. Pokazuje to, jak ważne dla demokratycznych społeczeństw jest aktywne zwalczanie dezinformacji – nie tylko w imię dostępu do prawdy, ale także dla zachowania wartości demokratycznych.

Efekty obserwowane na bieżąco

Wrocławski instytut prowadzi działalność naukowo-badawczą w trzech obszarach: nauk o życiu i biotechnologii, inżynierii materiałowej oraz diagnostyki populacyjnej. Jako lider konsorcjum w projekcie SAUFEX Łukasiewicz – PORT zapewni wiedzę specjalistyczną niezbędną do opracowania zaawansowanych rozwiązań opartych na sztucznej inteligencji. Na etapie ubiegania się o dofinansowanie projektu cenne okazało się również doświadczenie oraz zaplecze kadrowe wrocławskiego instytutu, które umożliwiają pozyskiwanie grantów unijnych.

– SAUFEX to trzeci projekt realizowany w ramach Horyzontu Europa w naszym Instytucie. Dwa pozostałe to SAME-NeuroID, związany z badaniem chorób neuropsychiatrycznych, oraz „Research Infrastructure Technology Infrastructure For Impact”, w ramach którego pracujemy nad określeniem priorytetów inwestowania w infrastruktury badawcze i technologiczne w Europie – mówi Alicja Bachmatiuk, dyrektor Łukasiewicz – PORT Polskiego Ośrodka Rozwoju Technologii we Wrocławiu. – SAUFEX jest o tyle niestandardowy, iż jego efekty będziemy mogli obserwować na bieżąco, przyczyniając się do udaremniania prób ataków, również cybernetycznych, powiązanych z dezinformacją. Projekt wpisuje się w dążenie naszej organizacji do realizacji międzynarodowych projektów o dużym znaczeniu naukowym i społecznym, których zamierzamy pozyskiwać coraz więcej – dodaje Bachmatiuk.

Grant w klastrze 2 – Kultura, kreatywność, społeczeństwo włączające

SAUFEX był jednym z trzech projektów, które otrzymały dofinansowanie w ramach programu Horyzont Europa na rzecz demokracji. Prace nad projektem Secure Automated Unified Framework for Exchange rozpoczną się 1 lutego 2024 r. i potrwają 3 lata. W jego efekcie decydenci oraz opinia publiczna otrzymają rozwiązania, które pomogą zwiększyć odporność społeczeństwa na manipulację informacyjną.

(Źródło: Sieć Badawcza Łukasiewicz)