Udział Ukrainy w Horyzoncie Europa

W czerwcu 2022 r. weszła w życie umowa o stowarzyszeniu Ukrainy z programem Horyzont Europa (HE) oraz programem Euratom, co oznacza, że ukraińscy badacze i instytucje prowadzące badania naukowe mogą w pełni uczestniczyć w inicjatywach HE.

Umowa działa z mocą wsteczną od 1 stycznia 2021 r.

Wsparcie Komisji Europejskiej obejmuje również działania na rzecz ustanowienia w Kijowie w 2023 r. Biura Programu Horyzont Europa. Dział Krajowego Punktu Kontaktowego w NCBR wspiera te dążenia udzielając porad i informacji ekspertom ukraińskim w zakresie funkcjonowania instytucji Krajowego Punktu Kontaktowego, roli merytorycznych ekspertów KPK w Polsce oraz krajowego systemu wsparcia beneficjentów. Na bazie doświadczeń z programu Horyzont 2020, z którym również była stowarzyszona Ukraina, istnieje również płaszczyzna do utrzymania kontaktów ekspertów strony ukraińskiej oraz KPK.

Programy Pracy HE na lata 2023-24

1. szerokie działania na rzecz wsparcia udziału Ukrainy w HE

Kluczowym elementem systemu wsparcia są zapisy, które mają zachęcać wszystkich potencjalnych uczestników HE do tworzenia różnych możliwości dla dotkniętych konfliktem osób i podmiotów z Ukrainy zarówno w kraju, jak i poza nim;

2. działania dedykowane:
   • naukowcy z Ukrainy mogą ubiegać się o szybki dostęp do infrastruktur badawczych UE poprzez pobyty krótkoterminowe i szkolenia;
   • Misja UE na rzecz neutralnych klimatycznie i inteligentnych miast nawiąże współpracę typu peer-to-peer z szeregiem ukraińskich miast w celu uwzględnienia zasad neutralności klimatycznej w ich odbudowie (budżet w wysokości 5 mln euro);
   • kontynuowane będzie wsparcie dla naukowców z Ukrainy zajmujących się zdrowiem – za pośrednictwem Human Frontier Science Program Organization (1 mln euro w 2023 r. i 1 mln euro w 2024 r.);
   • Inicjatywa Centrów Doskonałości (60 mln euro) zachęca ukraińskie podmioty do ubiegania się w ramach konsorcjów o „program mentorski”;
   • kryteria kwalifikowalności tematu klastra 2 „Perspektywy polityczne dla wschodniego sąsiedztwa i Bałkanów Zachodnich” (9 mln euro) wymagają włączenia co najmniej jednego podmiotu z Ukrainy (lub z Gruzji albo Mołdawii);
   • Ukraina jest również ujęta w ramach tematu klastra 4 „Projektowanie kosmicznych aplikacji niższego szczebla z partnerami międzynarodowymi” w świetle istniejącego porozumienia o współpracy administracyjnej w zakresie dostępu do danych z programu Copernicus i wymiany danych z obserwacji Ziemi.

Warto także pamiętać o możliwości współpracy z Ukrainą poprzez Hop-On Facility w ramach  komponentu Poszerzanie uczestnictwa i wzmacnianie Europejskiej Przestrzeni Badawczej (WIDERA), który umożliwia włączenie ukraińskich partnerów do trwających projektów z Horyzontu 2020 i Horyzontu Europa, jeśli nie mają jeszcze w konsorcjum partnera z tzw. kraju wideningowego.

Inne inicjatywy:

• ERA4Ukraine – portal dedykowany kompleksowej obsłudze w zakresie informacji i wsparcia dla naukowców i innowatorów z Ukrainy. Portal skupia inicjatywy na szczeblu UE, państw członkowskich UE oraz państw stowarzyszonych, a także inicjatywy oddolne, tworzone przez organizacje pozarządowe. Portal został stworzony w ramach funkcjonującego Euraxess Network;
• Horizon4Ukraine – inicjatywa ma na celu umożliwienie wsparcia ukraińskich naukowców w ramach trwających projektów Horyzontu poprzez oferty pracy, szkolenia oraz wsparcie społeczne itp. – na zasadzie pełnej dobrowolności.

Należy zwrócić uwagę na to, że nie ma dodatkowego budżetu związanego z platformą Horizon4Ukraine;

• ERC4Ukraine – celem inicjatywy jest upowszechnianie informacji o dostępnych ofertach pracy związanych z otwartymi konkursami grantowymi Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych;
• MSC4Ukraine – specjalny program stypendialny o budżecie 25 mln euro realizowany w ramach Działań Marii Skłodowskiej-Curie (MSCA) dla przesiedlonych naukowców z Ukrainy.

Europejska Rada ds. Innowacji (EIC)

Ukraińskie przedsiębiorstwa typu start-up i MŚP zajmujące się zaawansowanymi technologiami mogły skorzystać z działania o wartości 20 mln euro prowadzonego przez Europejską Radę ds. Innowacji (EIC). Dzięki zmianie Programu Prac EIC na 2022 r. zapewniono wsparcie finansowe w wysokości do 60 tys. euro dla co najmniej 200 ukraińskich start-upów z branży zaawansowanych technologii.

EIC oferuje również wsparcie o pozafinansowym charakterze, np. doradztwo dla przedsiębiorstw i pomoc w nawiązywaniu kontaktów. Zwiększa to zdolność ukraińskich innowatorów do współdziałania z europejskim ekosystemem innowacji oraz do wchodzenia na nowe rynki i korzystania z europejskich instrumentów finansowych.

COST

Ukraina jest pełnoprawnym członkiem Europejskiego Programu Współpracy w Dziedzinie Badań Naukowo-Technicznych (COST), a jej badacze, niezależnie od swojej lokalizacji, mogą ubiegać się o krótkoterminowe pobyty badawcze, narzędzia wirtualnego tworzenia sieci lub dołączyć do jednej z grup roboczych w ramach programu COST.